Mất bò vẫn chưa lo làm chuồng !

Nước Mỹ lại một lần nữa rúng động bởi vụ xả súng kinh hoàng ngày 14-12. Chỉ trong vòng vài phút, sinh mạng của 20 em nhỏ chỉ mới ở độ 6 – 7 tuổi cùng 6 giáo viên của trường Sandy Hook (Tiểu bang Connecticut) đã bị cướp đi bởi hung thủ Adam Lanza (một thanh niên mới 20 tuổi được đánh giá là thông minh và học giỏi !). Tổng thống Obama đã có một bài phát biểu trong nước mắt cùng với lời hứa: “Sẽ có những hành động quyết liệt và hiệu quả để ngăn chặn bạo lực liên quan tới súng ống”. Đây không biết đã là lần thứ bao nhiêu các nhà lãnh đạo Mỹ đưa ra những lời hứa kiểu như vậy. Bởi lẽ, chí ít là kể từ năm 1966 đến nay (ngày 1-8-1966, tại Đại học Texas, vụ xả súng khiến 17 người thiệt mạng kể cả thủ phạm), chỉ tính riêng tại các trường học ở Mỹ đã có quá nhiều vụ thảm sát xảy ra. Gần đây nhất, ngay trong tháng 7, chắc có lẽ Tổng thống Obama quá “bận bịu” cho chiến dịch tranh cử nên quên mất vụ xả súng trong một rạp chiếu phim tại bang Colorado đã làm 12 người thiệt mạng và 58 người khác bị thương (chính xác có tới 4 vụ tương tự đã xảy ra trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Obama).

Việc thị trưởng thành phố New York, ông Michael Bloomberg vui sướng thông báo: “Ngày 26-11-2012 sẽ đi vào lịch sử hiện đại của New York – ngày thành phố đông dân nhất nước Mỹ này không xảy ra bất cứ một hành động tội phạm bạo lực nào” là bằng chứng có tính thuyết phục nhất đối với ai còn nghi ngờ về tình trạng bạo lực tại Mỹ đã từ lâu ở mức báo động đỏ.

Cũng giống như với các vụ xả súng trước đó, các nhà chức trách cũng như các chuyên gia của Mỹ đều lý giải vụ xả súng tại Connecticut vừa qua bởi hai nguyên nhân chính: Thủ phạm có vấn đề về tâm lý (hoặc trầm cảm hoặc tâm thần); Những bất cập của hệ thống pháp luật trong việc quản lý, kiểm soát súng tại các bang dẫn đến tình trạng người dân dễ dàng có khả năng sử dụng vũ khí. Cách kiến giải này không có gì sai, thậm chí hoàn toàn đúng. Hầu hết các hung thủ đều còn rất trẻ, đều có tình trạng tâm lý “đặc biệt” (như kiểu thù ghét cộng đồng, trầm cảm hay muốn trở thành các nhân vật anh hùng, v.v.) và sau khi gây án đều tự sát. Tình trạng buôn bán vũ khí ở Mỹ thì thật không ở đâu trên trái đất này có thể dễ hơn. Thí dụ như ở bang Virginia, để mua được bia hoặc rượi, người mua phải trình thẻ căn cước chứng nhận đã đủ 18 tuổi. Trong khi nếu họ muốn mua một khẩu súng thì chẳng cần trình một thứ giấy tờ gì. Phải chăng vì thế bi kịch đã xảy ra vào ngày 16-4-2007 tại Đại học Công nghệ Virginia khiến 33 người thiệt mạng kể cả hung thủ xả súng ?

Tuy nhiên, căn cứ vào thực trạng nước Mỹ hiện nay, nếu theo cách kiến giải này thì tình trạng bạo lực tại Mỹ chắc còn lâu mới chấm dứt được. Làm sao có thể theo dõi tất cả những ai bị cho là có “vấn đề” về tâm lý, và cứ giả sử là theo dõi được thì luật pháp Mỹ cũng không cho phép áp dụng những biện pháp cưỡng bức “giáo dục”. Hơn thế, khi mà những bộ phim giả tưởng kiểu như “2012” (doanh thu 768 triệu USD) hay “Biệt đội siêu anh hùng” (“The Avengers” cho doanh thu lên đến 1,46 tỷ USD) vẫn tiếp tục được sản xuất vì lợi nhuận thì khó có biện pháp nào ngăn được giới trẻ phát cuồng vì chúng.

Liệu chính quyền của ông Obama có thể ngăn chặn được nạn mua bán vũ khí tràn lan khi mà có tới hơn 40% vụ mua bán vũ khí thuộc về thị trường chợ đen.

Để có được những biện pháp hữu hiệu nhằm ngăn chặn tình trạng bạo lực ngày càng phức tạp và thảm khốc, có lẽ đã đến lúc các nhà làm chính sách của Mỹ buộc phải công khai chấp nhận những lý do không mấy vui vẻ xung quanh vấn đề này.

Thứ nhất, tình trạng sử dụng vũ khí thoải mái tại Mỹ đến từ chính việc nước Mỹ luôn coi đây là một ngành kinh doanh béo bở nhất. Lối sống từ những ngày đầu lập quốc cộng với hoạt động “tiếp thị vũ khí” vô hình trung đã khiến cho việc sử dụng vũ khí trở thành một nếp sống trong văn hóa Mỹ. Bắt đầu từ cuối thế kỷ 19, khi các thị trường hải ngoại bắt đầu có và ngày càng mở rộng, người Mỹ càng “hăng say” sản xuất vũ khí. Tuy lợi nhuận từ buôn bán vũ khí đã góp phần đưa nước Mỹ lên hàng siêu cường số một thế giới nhưng hình như thế vẫn chưa là đủ đối với các tay lái súng. Họ vẫn không quên làm giàu ngay tại thị trường nội địa. Một thực tế mà chẳng nhà lãnh đạo Mỹ nào muốn công khai là do những khoản lợi nhuận khổng lồ, hiện tại Mỹ vẫn luôn là nước sản xuất vũ khí lớn nhất thế giới.

Thứ hai, chính cuộc sống công nghiệp hiện đại đã dần tạo ra những hiệu ứng méo mó trong lòng xã hội Mỹ, đặc biệt trong giới trẻ. Từ sự không còn thời gian quan tâm lẫn nhau trong mỗi gia đình Mỹ cho đến những hiệu ứng “cuồng” từ những trang mạng trên Internet v.v. dần tạo ra những con người như Adam Lanza.

Thứ ba, chính từ sự tuyên truyền thái quá về “sứ mệnh tiên phong” (thực chất là tham vọng) người Mỹ bắt đầu vươn rộng ra bên ngoài. Nhưng những hoạt động của Mỹ không chỉ đem đến toàn điều tốt lành, ngược lại, cũng bắt đầu xuất hiện một làn sóng “bài Mỹ” ở nhiều nơi trên thế giới. Những hành động khủng bố công khai, điển hình như của nhóm Al Qaeda, có lẽ đối với người Mỹ còn dễ chống trả. Nhưng nếu tư tưởng chống Mỹ len lỏi vào tận trong tư tưởng của chính người Mỹ thì thật khó có liều thuốc nào chữa trị. Hậu quả của chính sách “cây gậy và củ cà rốt” tất sẽ làm nảy sinh những mối hận thù được nhập cư vào Mỹ rồi truyền lại cho các thế hệ tiếp theo. Bạo lực thường được coi là con đẻ của lòng hận thù.

Thứ tư, xã hội hình thành trên nền tảng kinh tế thị trường nếu không được nhà nước điều chỉnh kịp thời tất sẽ làm nảy sinh những phản ứng phụ từ sự bất bình đẳng. Phong trào chiếm phố Wall (còn gọi là phong trào (99% chống lại 1%) diễn ra tại Mỹ trong suốt hơn 2 năm qua chắc chắn sẽ có những tác động không nhỏ tới nhiều giai tầng trong xã hội Mỹ. Bất công trong xã hội kéo dài và bế tắc trong giải quyết cũng dễ dẫn đến con đường bạo lực.

Cuối cùng, chủ nghĩa cá nhân mà người Mỹ luôn đề cao dường như đang để lại những “phản ứng phụ” trong công tác giáo dục. Thật khó để các đầu óc còn non nớt phải tự “giải quyết mọi thứ”. Sẽ thật là nguy hại nếu có những đứa trẻ muốn giải quyết mọi chuyện theo kiểu “người dơi” hay “người nhện”. Nhưng sẽ là nguy hiểm hơn rất nhiều nếu đứa trẻ đó chỉ biết nhìn cuộc sống theo chiều hướng tiêu cực nhất.

Thực ra, không phải tất cả mọi người dân Mỹ không biết và không hiểu những điều trên, chỉ vì những lợi ích của người này hay người khác mà chúng không được sự quan tâm thỏa đáng mà thôi. Nhưng khi mà những vụ thảm sát vẫn đang có nguy cơ tái diễn thì tổng thống Obama không thể chỉ đơn thuần tuyên bố “nước Mỹ để quốc tang 4 ngày” mà cần phải “đưa ra những biện pháp cụ thể để ngăn chặn bạo lực và chết chóc ở Mỹ. Bởi vụ thảm sát Newtown (Connecticut) là lời kêu gọi mạnh mẽ” – như lời của Mark Kelly, chồng của nghị sĩ Gabrielle Giffords – người bị bắn vào đầu trong vụ xả súng ở Arizona năm 2011.