Cộng đồng ASEAN: Bản sắc và vai trò trung tâm

Tham dự Hội thảo có hơn 130 đại biểu là các quan chức, cựu quan chức và học giả tên tuổi trong và ngoài nước, trong đó có nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan, cựu Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh, các đại sứ và cựu đại sứ của Việt Nam và các nước, đại diện Ngoại giao đoàn tại Hà Nội, cùng hơn 30 phóng viên từ các hãng thông tấn và truyền hình trong và ngoài nước. Đặc biệt, TS. Marty Natalegawa, cựu Ngoại trưởng Indonesia, đã tham dự và phát biểu dẫn đề tại Hội thảo với tư cách khách mời danh dự.

Phát biểu khai mạc, PGS. Nguyễn Vũ Tùng, Giám đốc Học viện Ngoại giao, khẳng định Việt Nam luôn coi ASEAN là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại. Thay mặt lãnh đạo Bộ Ngoại giao Việt Nam, Trợ lý Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Văn Thảo chào mừng các đại biểu trong và ngoài nước tham gia Hội thảo. Ông nhấn mạnh sự tồn tại và phát triển của ASEAN trong hơn 50 năm qua là minh chứng cho sức sống dẻo dai của một mô hình hợp tác khu vực. Sự phát triển của Cộng đồng ASEAN dựa trên những thành tựu đã đạt được và vai trò quan trọng của ASEAN đối với từng nước thành viên, đối với khu vực Đông Nam Á và rộng hơn là khu vực Ấn Độ - châu Á - Thái Bình Dương qua thời gian đã tạo dựng nên bản sắc và vai trò trung tâm của ASEAN.

Ngược lại, bản sắc và vai trò trung tâm của ASEAN hiện đang trở thành hai yếu tố cốt lõi quyết định sức sống và triển vọng phát triển của ASEAN trong thời gian tới.Trong bối cảnh thế giới và khu vực nhiều biến động, bất trắc, việc khẳng định bản sắc ASEAN và bảo đảm vai trò trung tâm của ASEAN trở thành hai nhiệm vụ thiết yếu đối với Cộng đồng, cần có sự tham gia tích cực của tất cả các nước thành viên, và cần được thực hiện tốt ở cả cấp độ khu vực giữa các Chính phủ và cấp độ quốc gia giữa các Bộ, ngành, địa phương của từng nước thành viên. Đó cũng là những nhiệm vụ đặt ra cho các nước Chủ tịch luân phiên của ASEAN, làm sao để khởi xướng, dẫn dắt được các biện pháp hiệu quả để ASEAN ngày càng gắn kết trong một bản sắc chung và ngày càng tự cường với khả năng thích ứng cao trong một thế giới nhiều biến động.

Trong bài phát biểu dẫn đề tại Hội thảo, TS. Marty Natalegawa, cựu Ngoại trưởng Indonesia, chia sẻ quan điểm cho rằng ASEAN đang phải xử lý mối liên hệ giữa quốc gia và khu vực, và giữa khu vực với xuyên khu vực/quốc tế. Đây không phải vấn đề mới và trong những thập kỷ vừa qua, ASEAN đã xây dựng được cách tiếp cận chủ động, thấu đáo để xử lý các mối liên hệ này. Tuy nhiên, ASEAN cần tránh tâm lý tự mãn và cần sẵn sàng để đối mặt với những thách thức mới do bối cảnh khu vực và quốc tế đặt ra.

Ông Natalegawa nhấn mạnh, ASEAN cần tận dụng các cam kết và cơ chế sẵn có trong khu vực và có chính sách cụ thể để thực thi các tầm nhìn của mình, thể hiện vai trò trung tâm trong các vấn đề khu vực. Theo Ông, ASEAN có thể đóng vai trò nòng cốt trong một mô hình tương tự Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) cho Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và tăng cường các cơ chế xử lý khủng hoảng trong khu vực. Hai giải pháp này có thể giúp ASEAN có những đóng góp thực chất hơn.

Hội thảo diễn ra hai phiên thảo luận với các chủ đề “Những cơ hội và thách thức trong cục diện thế giới và khu vực đối với bản sắc và vai trò trung tâm của ASEAN hiện nay”, và “xây dựng cộng đồng ASEAN hướng đến lấy người dân làm trung tâm: Vai trò của các chủ thể liên quan”. Tại các phiên thảo luận, các diễn giả đã tập trung thảo luận về bản sắc và vai trò trung tâm của ASEAN trước những cơ hội và thách thức trong bối cảnh quốc tế hiện nay và trong một đến hai năm tới, những việc các nước ASEAN cần làm để củng cố bản sắc và vai trò trung tâm của ASEAN tại khu vực, và những điều Việt Nam cần và có thể làm để đảm nhiệm tốt vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2020 hướng tới các mục tiêu Cộng đồng đã đề ra.

Diễn ra trong không khí trao đổi sôi nổi, thẳng thắn và thực chất, đa số các đại biểu thống nhất với quan điểm rằng ASEAN đang đứng trước nhiều cơ hội nhưng cũng không ít thách thức. Trong bối cảnh đó, Việt Nam được kỳ vọng sẽ phát huy vai trò nòng cốt và dẫn dắt trong nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN 2020, đóng góp một cách thực chất vào sự phát triển của Cộng đồng ASEAN.